Orokorra
Haien omenez, gaur egungo balditzek ahalbidetzen dutelako
Legutioko gertaeren inguruan jardun genuen apirilean. Aurten, Legutioko udalak antolatutako memoria astean, herritarren aurrean aurkeztu ahal izan dugu esku artean bildu dugun dokumentazio lana.
Itxarkundia batailoiko hainbat kide (beste batzuen artean) hil ziren 1936ko azaroaren 30ean Legutio inguruetan hasitako ofentsiban.
Bertan lurperatu zituzten, Zabalain, Kurutzalden eta haietako batzuk deshobiratzea lortu zuten 1977 ko urrian, haien burkide zaharrek; Felipe Lizaso komandante ohia buru.
Legutioko hilerrian daude ordutik, kutxa batean, 50.horma hobian. Gaur egun, dauden baliabide eta aukerak egonik, gorpuzkin hoiek deshobiratu eta aztertzea eskatu, aurkeztu dugu. ADN laginak lortu eta identifikatzeko saiakera burutzeko.
Hemen eskuragarri uzten ditugu hitzaldi edo aurkezpenean erabilitako bideoak eta Legutioko udalean, Aranzadi Zientzia elkartean eta Gogoran aurkeztutako oinarrizko txostena.
Sevillan 1937ko presoen tren istripua: 80 urte Irineo “Katenero” zauritu zela
1936 gerrak izan zuen bilakaerak preso kopuru andana sortu zuen Bizkaiko frontearen erorketaren ostean. Faxistentzako arazo bihur zitekeena, aukera bezala bihurtu zuten kartzela sistemaren arduradunek.
Presoen sailkapenari ekin zioten:
-
Epaiketa zorrotzen bidez kartzelaratuak, non, horietako batzuk fusilatu egin zituzten.
- Beste batzuk nazionalen tropekin borrokatzera behartu zituzten.
-
Milaka preso, derrigorrezko lanak egitera behartuak izan ziren, frankismoak gerrarako behar zituen eraikin, fortifikazio, bide eta konponketak esklabu gisa egitera behartuz.
1937ko azaroaren erdialdean Bilboko kartzeletan espetxeratuta zeuden automobilgintzarekin zer ikusia zuten hainbat preso aukeratu eta merkataritza tren batetan sartu zituzten. Sevilla izango zen helmuga.
Gerraren eraginez kaltetutako ibilgailuak konpontzeko, frankistek, Sevillan antolatu zuten tailerretan derrigorrezko lanak egitera bideratzeko eginarazi nahi zieten bidai luze hura. 75 izan ziren frankistek preso egin eta bidai luze honenako trenaren bagoiak beteko zituzten Mekanikari, elektrikari, txapista, gidari… euskaldunak.
Sevillarako bidean jarri zituzten presoak. Espainiako bazter ezberdinetan zehar eta lekuan lekuko gerra fronte ezberdinak saihestuz, baldintza oso txarretan egin behar izan zuten bidai luze hura.
Tren hori baina, ez zen bere helmugara iritsi. 1937ko azaroaren 19an, 22:57etan Sevilla probintziako Alanis herriko tren geltokian gertatu zen ezbeharra.
Une horretan, herritxo hartako tren geltokian, hegaleko trenbidean, tresna militarrez beteta, konboi bat zegoen geldirik.
Presoak zeramatzan trenak, azken honen aurka egin zuen bete betean; istripuak, sekulako anabasa sortu zuen.
Gutxienez 57 preso hil ziren unean bertan eta 18 preso izan ziren bizirik atera ziren bakarrak; guztiak zaurituta. Zauritutako presoak, Sevillako ospitaletara eraman zituzten, hala ere, horietako batzuk zaurien eraginez, hil egin ziren.
Agintari frankistek izkutatu eta isildu egin zuten gertaera hau. Istripua ez zen erregistratua izan eta ezin izan da aurkitu orain arte, bere egunean egindako ikerketen dokumentaziorik.
Istripu honetan zauritutako horietako bat Iruzubietako “Katenero” etxeko Irineo Olabe Alkaiturri izan zen. Irineo, okina izateaz gain auto gidaria zen.
Gerra garaian ere gidari lanetan aritu zen Irineo; hain zuzen, gudarien arduradunak, ofizialak garraiatzea zen bere zeregina eta arrazoi hau izan zen Irineo Olabe zigortzeko zergatia.
Istripu honek bizitza osoan eragingo zion. Ezkerreko hanka elbarri, erren geratu zen harrezkero.
Gertaera honen 80.urtemuga beteko den egun berean, 2017ko azaroaren 19an, Uhagon Kultur Gunean “El Largo Viaje” dokumentala aurkeztuko dugu.
Istripuaren nondik norakoetan dokumentatutzeaz gain, bere zergatiak eta ondorioak argitu eta zehazteko egindako ikerketa lanak azaltzen ditu.
Dokumentala berez interesgarria izanik, Sabin Egileor zuzendaria eta ikerketen ardura izan duen Jimi Jimenez Aranzadiko historialaria azalpenak emateko prest izango dira bertan.
Memoriaren (tren)bidean galdu ezin dugun beste geltoki bat da dokumental hau, gure historia ezagutzearen helmugara iristeko aukera eder bat.
Zorionak Luis! 101!!
Atzo, Luisek, bere urtetetzea ospatzera gonbidatu gintuen. Han izan ginen, bere 101.urteurrenean. Bere gerra ibilerek, memoria historikoaren bideak, hainbat lagun berri egitera eraman dute miliziano zaharra. Bizitzaren uneez gozatu eta lagun artean, (Memoriaren Bideak, Kattin Txiki, Mauro Saravia, Jimi Jimenez…) beste urte bat ospatu nahi izan zuen atzokoan,
Eskerrik asko gonbidapenagatik, eta zorionak Luis!
Herri arduraren zigorra
1937an faxismoaren zama gainean hartu behar izan zuten, hartzerik badago, Markina eta Xemeinen, herriaren ardura eta herria kudeatzeko konpromisoa hartu zuten herritarrek.
Errepublikaren aurkako altxamenduak eta ondorengo gerrak, 1936an, nora ezean, ezbaian utzi zituen beste herrien moduan, Markina eta Xemein. Hala ere, uneak eskatzen duen ausardiaz eta unean hartutako konpromisuaz, Markina eta Xemeinek bizi zuten anabasa kudeatzen jardun zuten hainbat herritarrek.
Eratu berri zen Eusko Jauritzarekin koordinatuz eta euskal gobernuaren babespean, batzorde ezberdinak antolatu ahal izan ziren. Herritar ezberdinek osatu zituzten batzordeok. Bertan parte hartu zuten herritarrak jaso ditugu txosten honetan.
Ez zen doakoa izan konpromesua. Ardurak buruhausteak eta betebeharrak dakartza eta betebehar hauek faxismoaren aurkako baloreei lotuak badira, ondorioak.
Zazpi herritar izan ziren bereziki frankismoaren ondorio latzenak pairatu zituztenak. Markina eta Xemeindarrak ziren zazpi herritar hil egin baitzitzuen frankismoak. Haietako batzuen senideek, lekukotza utzi digute: Ambrosio Mallukiza eta Igancio Ugarteburu Anituaren senideak, esaterako.
Zapatuan, Markina-Xemeingo Udalak, Ahaztuen Oroimena 1936 elkartearekin eta hainbat herritarrekin osatutako lan taldeak koordinatutako omenaldi ekitaldia izango da. Herriko pertsona, elkarte eta talde ezberdinek haien ekarpena egingo dute ekitaldian parte hartuz. Era berean, Markina-Xemeingo udalak, adierazpen instituzionala onartuko du, garai hartan, udal kudeaketan jardundak herritarrek egindako lana aitortu eta esker ona adierazteaz gain, frankismoaren biktima gisa errekonozituz. Errekonozimendu hau, udaletxeko sarreran jarriko den Jose Pablo Arriagaren artelanak mantenduko du bizirik.
1936ko gerra: Argazki Erakusketa Markina-Xemeingo denda eta tabernetan.
Markinaldeko sektorea deitu zioten gure ingurua barne hartzen zuen 1936ko gerra sektoreari. Testuinguru honetan ateratako argazki edo eta gerra haren gertaerek gure inguruarekin lotura duten argazki bilduma bat osatu dugu, irail osoan zehar ikusgai egongo delarik. Argazkiak, zuri beltzean eta jatorrizko, zein garaiari dagokion bezala, kalitate eta neurri ezberdinekoak izango dira.
Erakusketa, gune ezberdinek osatuko dute. Hain zuzen, Markina-Xemeingo hogei komertzio eta tabernetan ikusgai egongo dira, erakusleiho bakoitzerako egokitutako panel banatan.
Erakusketa bisitatu eta argazkiak ikusteko, irailaren 1etik 30era egongo da ikusgai. Establezimendu bakoitzaren ordutegian (panela barruan badago) eta edozein ordutan erakusleihoan kokatuta badago.
Egitasmo honen barne, neurri handiko argazki bat erantsiko da Markina-Xemeingo Zehar kaleko erakusleihoan (Kukubiltxu arropa denda aurrean) gertaera haien memoria bizirik izan asmoz, argazki hau iraunkor mantenduz.
Honekin batera, erakusketa osatu asmoz, 2014-2016 artean, Zelaietaburuko (Etxebarria) memoria gunean egindako lan eta deshobiraketen inguruko argazkiak Uhagon Kultur Gunean erakusgai egongo dira.
1936ko gerra eta haren ondorioez jabetu eta memoria ariketa kolektibo hau aurrera eramateko, herritarrengandik gertukoak diren, egunerokoak diren, espazioak erabili nahi izan ditugu.
Erakusketa honekin, gertukoak izan arren ezezagunak diren hainbat argazki erakusgai jarri nahi dira. Bestetik erakusketa honek gertuko komertzioa indartzeko helburua ere badu bere baitan, herriko komertzioa, memoriarako espazio biurtuz.
Argazki erakusketa hau Markina-Xemeingo udalaren laguntzarekin eta “Hemen Be Bai” merkataritza elkartearekin elkarlanean antolatu dugu; 2017 urte hasieratik lanean jardun duen Lan Taldearen jarduerarekin batera, eta 2017ko irailaren 9an gerra garaian erantzukizun zibiletan aritzeagatik errepresaliak jasandakoei Udalak egingo duen adierazpen eta eskainiko zaien aitortza eta omenaldi ekitaldiaren parte da.
Bilboren erorketa, lehen planoan erakusketa
Euskadiko Artxibo Historikoaren, Bilboko Maria Diaz de Haroko egoitzan, “Bilboko Erorketaren, Lehen Planoan” erakusketa inauguratu da, uztailaren 3tik abuztuaren 11 arte ikusgai egongo da.Erakusketaren inaugurazio ekitaldirako jaso genuen gonbidapena baliatuz, bertan egon ginen eta erakusgai diren dokumentu, argazki eta objektuak ikusteaz gain antolatzaileen helburuen azalpenak jaso ahal izan genituen.Erakusketa sei atal desberdinetan banatuta dago:
1. “Umeak“, gerraren krudeltasuna Bilbora hurbiltzen hasi zenean, Bizkaiko eta Gipuzkoatik etorritako milaka haurren atzerrirako ebakuazioa, tartean Habana itsasontziak eramanak eta Gorlizko heritetxean gaixorik ingresatuta zeuden haurrak.
4. “Eguneroko Ogia“, Bilbo setiatuan janari eskasiari aurre egiteko premia, itsasoaldera begira, blokeoa hausteko jendartearen nahia jasotzen du.
Artxiboak ez direla ikerketa lanetan burubelarri dabiltzanentzako espazio itxi bat, artxiboak herritarrei irekita daudela eta herritarren erabilpenaren bitartez sentzuna hartzen dutela.- ← Anterior
- 1
- 2
- 3
- …
- 27
- Siguiente →
