ahaztuen oroimena
Munitibar: memoria lekuak
Munitibarko jaien barruan Memoria Lekuak aurkeztu dugu, 1937-04-26ko Arbazegi eta Gerrikaitzen aurkako aire erasoaren inguruko gertakariak biltzen dituen bost informazio panel, memoria ibilbidea eta liburuxka biltzen dituen ekimena. Komunikazioa Munitibarko Udala rekin batera, memoria osoa, memoria kolektiboa eraiki eta aire eraso hark utzitako biktimen duintasuna bere lekuan jartzen lagundu nahi duen ekimena
Zapolan barrena; gerrako bigarren defentsa lerroa
Hiruren azkena
Zelaietaburun hil ziren. Faxismoari aurre eginez, seguruena 1936ko irailaren azkenetan.
Jose Mari San Martin (Soarte baserria, 1925) eta Pilar San Martin (Soarte baserria,1927) gerra frontea igaro berri igo ziren Zelaietaburura aitonarekin. Hark aipatzen zien nola «hor gizonak daude hobiratuta, ez gerturatu». Mariano Retolaza Larreategik (1898-1970) berriz, lurperatu orduko ikusi zituen hilotzak Zelaietaburuko lubakian, errenkadan. 1955 inguruan kontatuko zien Inazio eta Santiago semeei, Iruiturritik: «han, harkaitz haiek dauden tokian, hiru hildako ikusi nituen (…)».
Elgoibarren, 1936ko altxamenduaren eta ondorengo gerrak utzitako biktimentzako Duintasunaren Kolunbarioan hobiratu ziren
Zelaietaburuko hiru gudariak eta beste 21 burkide. Lemoan, Larrabetzun, Legution, Donostian, Galdamesen… eta beste herri batzuetan deshobiratutakoak atzoko 24ak. Ramon Portilla CNTko borrokalaria, Millan Zabala Donostiako Udaleko Gauzainen Kidegoko langilea, eta Nicolas Obregon Euzko Gudarosteko CNTren Sacco Wanzetti batailoiko kaboa izan ziren identifikatuta hobiratu ahal izan direnak; gainontzeko 21ak, ezezagunak.
Horregaitik, Etxebarriko udala, testiguak (Jose Mari San Martin, Ignazio Retolaza eta Santi Reotolaza) eta Ahaztuen Oroimena 1936
elkarteko kideen artean hobiratu genituen Zelaietaburuko hiru gudariak. Merezi duten moduan. Herritarren babesean, azken agurra jasoz.
Bengola, Munitibar: hobiaren bila, 80 urteko memoriaren sakonean
Bi egunez aritu dira Aranzadiko kideak Bengolako (Munitibar) hobian gorpuzkinen bila. 1937ko apirilaren 26an Munitibarren aurkako bonbarkaketaren ondorioek utzitako hobiraketa bat kokatzen zen bertan. Ahaleginak ahalegin, ezin izan dira gorpuzkinak lokalizatu.
Duela 80 urte lur eman behar izan zioten han, Bengolan, zerutik jaurtitako bonbek eragindako sakonunean.
Eztanda eta leherketa haien uhin hedakorren antzera, 80 urtez, memoriak, gertaera haien transmisioa bermatu du.
Erakutsi du beste behin, memoriak sustrai sakonak dituela; eta gaurkoan, Bengolan, Munitibarren, hobiratutako gorpuzkinak aurkitu ez badira ere, sakonean, haien memoriak bizirik jarraitzen duela azaleratu da.
Zelaietaburu, memoria gunea, omenaldia eta erakusketa
Urte bete igaroko da martxoaren 5ean Zelaietaburun Aranzadirekin batera lehen deshobiraketa burutu genuenetik. Data hau aitzakia hartuta omenaldia burutuko da datorren igandean, martxoaren 5ean 12:00etan.
Zelaietaburuko erresistentzia gunea berreskuratzeko egindako lanek emaitza ugari eman dituzte. Testigantzek eta dokumentu ezberdinek aipatzen dutena jasota, gudari eta milizianoek 1936ko irailaren azken egunetan muino honetatik ere faxistei aurre egin zietela uler daiteke.
Egun batzuetan baino ezin izan zuten eutsi eta berehala, Zelaietaburu faxistek okupatu zuten. Gudari eta milizianoek erabilitako lubakian, hiru gorpuzkin deshobiratu ziren (2016ko martxoan eta apirilean) baina zoritxarrez ezin izan dira identifikatu, nortzuk diren jakin. Hiru hilketa hauek noiz gertatu ziren ezin izan dugu argitu baina hipotesi nagusia 1937ko apirilean milizianoek egindako ofentsiba batean, faxisten lerroa gainditu eta erail zituztela uste da.
Gertaera guzti hauek jaso eta osatu ondoren, Zelaietaburuko erresistentzia gunea berreskuratu eta memoria gunera igarotzea garrantzitsutzat jo genuen. Orain, a
zken pausu honekin, Zelaietaburuko ibilbidea biribilduko dugu datorren igandean. Bertan geratutakoa jasota geratu dadin eta bertara doazenek han gertatutakoa errazago ulertzeko aukera izan dezaten panel informatibo bat inauguratuko da datorren igandeko omenaldiarekin batera.
Gogoratu, nahi izan ezkero, oinezko ibilbidea antolatu dugula Artibai Mendigoizale Taldea eta ETX kultur elkartearekin batera, gerra frontean zehar (3 ordu Zelaietaburura) 12:00etan omenaldia eta 2 ordu beherantz Etxebarrira.
Bestetik, guzti hau jasotzen duen argazki erakusketa ikusgai jarriko dugu, martxoaren 5etik apirilaren 2ra bitartean Etxebarriko udaletxean. Astean zehar 9:00-14:00etara eta asteburuetan 16:30etatik 18:30etara.
Herritarrak eta bi gudarien senideak gaur Barinagan, gazte haien omenez
Gaur eguerdian, elizpean. 1936ko azaroaren 22an bezala. Timoteo Arrastoa Arozena (1920-Altza, Gipuzkoa) eta Bitor Urretabizkaia Urruzolaren (1918-Tolosa, Gipuzkoa) hil ondorengo agurrean ez ziren bakarrik egon. Haien kideek eraman zituzten andan. Gaur eguerdian, orduan ez bezala, bi gudari gazteen senideek, gudari haien kideek hildako gazteekin egin bezala, herritarren berotasuna jaso ahal izan dute.
Lenago Il batailoko gudariak ziren hil zirenean. Oso gazteak biak; 1936ko azaroaren 21ean, Maxean zehar, errekonozimenduan ziardutela, zauritu eta hil ziren. Biharamunean hobiratu ziutzten barinagako hilerrian.
250 gudari ingururekin joan zen frontera, Lenago Il batoilia; 1936 urrian Max inguruko posizioetan zegoen. Hasieran, batailoi honek bi konpainia zituen, gerora, sendotuz joan zen lau konpainia izateraino. 500etik gora gudari izango zituen hurengo hilabeteetan. Aipatu behar da, 4. konpainia sortu zutenean, Urretabizkaia izena jarri ziotela konpainiari, Maxen hildako Bitor Urretabizkaiaren omenez.
Gudari asko hil ziren fronteak iraun zuen 7 hilabetetan. Ez zituzten baina Barinagan hobiratu, aipatu bi gudariak soilik lurperatu zituzten barinagako hilerrian.
Hileta haretako bost argazki atera zituzten, Eskoletxe aurretik kanposantura bidean; ezagunak ziren argazkiok baina ezezagunak argazki horietako protagonistak. Bildutako informazioak (testigantzak, dokumentauak, albisteak…) argazki hauek, bi gudari gazteen historiarekin lotu eta haien pasartea borobiltzen lagundu digu ahanzturan gal ez daiten.
Gaurko argazki bilduma lotura honetan aurkituko duzue.
Gazte haien omenez
1936ko udan, kolpe militarraren ondorioz altxamendua hartzen ari zen indarrari aurre egin nahian, herrietan miliziano ugari antolatu ziren aurre egiteko. Gipuzkoan, herriz herri, jende askok jardun zuen borrokan. Baina frankistak herri hoiek okupatu ahala, bertakoek alde egin beharra zuten.
Batzuk babestu egin ziren ahal zuten lekuetan, beste batzuk frontera joatea erabaki zuten. Timoteo Arrastoa Arozena (Altza, Gipuzkoa) eta Bittor Urretabizkaia Urruzola (Tolosa, Gipuzkoa) gazteek, haien herrietatik Bizkaira jo eta Euzko Mendigoizale Batzako (EMB) batailoi abertzaleko kide egin ziren.
Sabinismoaren idei jarraituz, 1921-1932an sortutako “Aberri” eta “Comunion” elkartu ziren 1930ean, EAJ-PNV berria sortuz. Handik lau urtera baina, banaketa bat eman eta “Jagi-jagi” sortu zuten kide batzuk. Banaketaren arrozoien artean, EAJ-PNVk zuen estatutuaren aldeko jarrea, kristautasunaren inguruko eztabaida… leudeke besteak beste. EAJ-PNV utzi eta elkarte independentista sortu zuten. Elias Gallastegi zen haien buru baina berekin ziren Angel Aguirretxe, Candido Arregi, Manuel de la Sota, Fidel Rotaetxe, Trifon Etxbarría, Jordande Zarate, Adolfo Larrañaga, Lezo Urreztieta, Agustin Zumalabe, etab.
Euzko Mendigoizale Batzako kideak independentismoa, antiinperialismoa, antikapitalismoa eta antifaxismoaren ideietan biltzen ziren gerra garaian. Elkarte honetan 1936ko gerra hastean, eztabaidak izan zituzten, Jagi-Jagikoekin batera. Gerra arrotz gisa ulertzen zuten, hau da, espainiako gerra bezala eta borrokatu edo ez zalantzak sortu ziren. Gero baina, Azpeitiko komandantzian sortutako gudarostean bat egin zuten, eta geroago «Lenago il» eta «Zergatik ez» batailoiak sortu zituzten. Aipagarria da, «Lenago Il» batailoia lau konpainiak osatzen zutela, laugarrena «Urretabizkaia» deiturikoa. Konpainiaren izena Maxen hildako Bitor Urretabizkaiaren omenez jarri zioten. Elkarte hauek antolatutako batailoian, aurrez aipatutako bi gazteek Max izan zuten jomuga, posizio hauetan borrokatzen egon ziren «Jagi-Jagi» (Lenago Il batailoiko 2.konpainia) edo «Gudari» (Lenago Il batailoiko 3.konpainia) konpainietan. Frontea egonkortuta, 1936ko azaroaren 21ean, Maxeko posizioetan jasotako zaurien ondorioz hil egin ziren. Biharamunean, Barinagako hilerrian hobiratu zituzten.
Bi gazteek, haien burkideen agurra jaso zuten. Andan batailoiko kideek eraman zituzten bi gorpuen kutxak eta hamarnaka gudariren babespean jeitsi Maxetik, Barinagako Juan Barkin abadea aurretik zutela. Kanposanturainoko bidea egin zuten guztiek, honen erakusgarri hileta honetan ateratako argazkiak.
Duela gutxi, gazte hauen familiekin kontaktua egin eta haien testigantza jaso ahal izan dugu. Timoteo eta Bitorren heriotzaren berri izan zuten aspaldi eta etxeko gozotasunean haien oroimena bizirik mantendu dute. Hau horrela, eta gertaera haien 80.urteurrena betetzen dela ikusirik omenaldia eskainiko zaie Barinagan.
Kamisetak eskuragarri Kukubiltxun
Kamisetak eskuratu nahi baldin bad
ituzu, gogoratu, salgai daudela Markina-Xemeingo Erdiko kalean, Kukubiltxu dendan; prezioa 15€.
Bi kamiseta modelo ditugu, neska eta mutilenak. Biek irudi berdina dute eta neurri ezbedinak daude:
- neskak (Roly): XXL, XL, L, M, S
- mutilak (JHK): XXL, XL, L, M, S
Kamiseta berria salgai
Ahaztuen Oroimena, kamiseta berriak atera ditugu; diseinu berriarekin, denboraldi berrirako. Salgai egongo dira, egun hauetan Etxebarriko jaietan, ETX Kultur Elkartearen txosnan edo KUKUBILTXU Arropa dendan (Erdiko kalea, 2. Markina-Xemien) 15€ren truke.
- 1
- 2
- …
- 5
- Siguiente →
Ahaztuen Oroimena 1936 
