memoria historikoa
Zelaietaburu, memoria gunea, omenaldia eta erakusketa
Urte bete igaroko da martxoaren 5ean Zelaietaburun Aranzadirekin batera lehen deshobiraketa burutu genuenetik. Data hau aitzakia hartuta omenaldia burutuko da datorren igandean, martxoaren 5ean 12:00etan.
Zelaietaburuko erresistentzia gunea berreskuratzeko egindako lanek emaitza ugari eman dituzte. Testigantzek eta dokumentu ezberdinek aipatzen dutena jasota, gudari eta milizianoek 1936ko irailaren azken egunetan muino honetatik ere faxistei aurre egin zietela uler daiteke.
Egun batzuetan baino ezin izan zuten eutsi eta berehala, Zelaietaburu faxistek okupatu zuten. Gudari eta milizianoek erabilitako lubakian, hiru gorpuzkin deshobiratu ziren (2016ko martxoan eta apirilean) baina zoritxarrez ezin izan dira identifikatu, nortzuk diren jakin. Hiru hilketa hauek noiz gertatu ziren ezin izan dugu argitu baina hipotesi nagusia 1937ko apirilean milizianoek egindako ofentsiba batean, faxisten lerroa gainditu eta erail zituztela uste da.
Gertaera guzti hauek jaso eta osatu ondoren, Zelaietaburuko erresistentzia gunea berreskuratu eta memoria gunera igarotzea garrantzitsutzat jo genuen. Orain, a
zken pausu honekin, Zelaietaburuko ibilbidea biribilduko dugu datorren igandean. Bertan geratutakoa jasota geratu dadin eta bertara doazenek han gertatutakoa errazago ulertzeko aukera izan dezaten panel informatibo bat inauguratuko da datorren igandeko omenaldiarekin batera.
Gogoratu, nahi izan ezkero, oinezko ibilbidea antolatu dugula Artibai Mendigoizale Taldea eta ETX kultur elkartearekin batera, gerra frontean zehar (3 ordu Zelaietaburura) 12:00etan omenaldia eta 2 ordu beherantz Etxebarrira.
Bestetik, guzti hau jasotzen duen argazki erakusketa ikusgai jarriko dugu, martxoaren 5etik apirilaren 2ra bitartean Etxebarriko udaletxean. Astean zehar 9:00-14:00etara eta asteburuetan 16:30etatik 18:30etara.
Oroimena eta salaketa albiste
Azkunaren aurkako salaketa jarri dute, sinbolo frankistak ez kentzeagatik: (berria.info) eta Naiz
Bilboko alkate Iñaki Azkunaren kontrako salaketa jarri du Lau Haizetara Gogoan taldeak, Memoria Historikoaren Espainiako legea urratzea leporatuta. Bilbon dauden zenbait sinbolo frankista ken ditzan eskatzeko, alkatearekin biltzen saiatu ziren elkarteko ordezkariak 2011 eta 2012 urteetan, baina euren eskariek ez zuten erantzunik jaso. Hartara, epaitegietara jotzea ebatzi dute, eta gaur goizean erregistratu dute administrazioarekiko auzibidea.
Moiua Plazako Ogasun Ministerioaren egoitzan dagoen arranoa da sinbolorik ezagunenetakoa; Azkuna behin baino gehiagotan mintzatu da bertan uztearen alde, «kultur ondarea» delakoan. Horretaz gain, Rafael Sanchez Mazas Falangearen sortzaileetako bati eskainitako pasealekuari izena aldatzeko ere eskatu du elkarteak, baita hainbat eraikinetatik Etxebizitza Ministerio frankistaren plakak kentzeko ere.
Fusilatuen Senideen Elkarteak 206 gorpu aurkitu ditu Nafarroan, 2003tik (berria).
Nafarroako Fusilatuen Senideen Elkarteak 45 hobi aztertu ditu 2003. urtetik, Aranzadiko kideekin batera. Haietan 206 gorpu aurkitu dituzte, eta haietako 121 atera dituzte lur azpitik. 88 jada haien senitartekoen esku dira. Fusilatuen senideen elkarteko bozeramaile Joseba Ezeolazak eman ditu datuok gaur, Iruñean egindako agerraldian. Lanean jarraitzeko asmoa agertu du elkarteak, eta nabarmendu du 36ko gerrako fusilatuena «gizarte osoaren arazoa» dela. «Gizarteak egin behar dio aurre», erantsi du, eta hobiak eta gorpuak bilatzen jarraitzeko lan horretan esku har dezatela eskatu die erakunde publikoei.
Nafarroako Parlamentuari, hain zuzen ere, eskaera zehatza egin die Nafarroako Fusilatuen Senideen Elkarteko presidente Olga Alcegak: «Presta eta onar dezala memoria historikoari buruzko legea, senideon aldarrikapenak kontuan hartuta». Ezeolazak gaineratu du ezin dela onartu oraindik ere ehunka nafar desagertuta egotea. Hobiak aurkitu eta gorpuak lur azpitik ateratzeko lana ez dela erraza azaldu dute elkarteko kideek, eta erakunde publikoen parte hartzeak erraztuko lukeela gaineratu dute. Momentu honetan Urbasan dagoen hobi bat aztertzen ari dira fusilatuen senideak. «Hiru gorpu daudela badakigu». Salamancan ere (Espainia), badute hobi bat bilatzeko asmoa. «Nafarren hobia erraten diote hango eremu bati; ustez Iruñetik eramandako presoak daude han fusilatuta eta lurperatuta». Iruñeko espetxeko artxiboak aztertzeko zailtasunak salatu dituzte, eta zeregin horietan memoria historikoari buruzko lege bat izateak anitz lagunduko lukeela erantsi dute.
Ezkaban ere zailtasunak ugariak dira, Ezeolazak nabarmendu duenez. Hango hilerrian dauden gorpu guztiak identifikatu dituzte jada, baina lan hori zailagoa da gotorlekuaren inguruan fusilatutako presoen kasuan. «Hil zituzten tokian lurperatu zituzten; hobiak daudela badakigu, baina oso zaila da gorpu horiek identifikatzea». Identifikatu gabeko fusilatuen gorpuentzat, hain zuzen ere, toki bat zehaztu dezala eskatu diote Nafarroako Gobernuari. «Iruñeko hilerrian bertan egon daiteke toki hori; edo Ezkabakoa fusilatu guztiak omentzeko hilerri bilaka dezakete», proposatu du.
Ahaztuen Oroimena 1936 
