Urberuagako gerra babesleku bat azaleratu bezain pronto desagerrarazi egin dute

Posted on 9 enero, 2016 Actualizado enn 1 febrero, 2016

     1936 urriaren 4an, inguruan frentea egonkortu zenean, bete ziren gudari eta milizianoz Urberuagako bainuetxea eta inguruko hotelak. Kuartel nagusi bilakatu zen eta agintaritza zein funtzionamendua bermatuko zuen pertsonalaz gain aldioro 3 batailoi kokatzen ziren bertan.
Han egon ziren San Andres, Abellaneda, Otxandiano, Rosa Luxemburgo, Malato, ANV 1 (Olabarri), Saseta eta beste hainbat. Tokia berezia zen lehen lerrotik oso gertu izateko neurriz handia zelako eta ondo babestuta zegoelako. Ahulgunerik bakarrenetarikoa abiotatik egindako erasoak ziren, hura zen bertako agintarien kezka nagusia. Honetaz gain inguruko gailurretan hainbat gotorleku eraiki zituzten eta tankeen kontrako artilleria kokatu zuten bat-bateko eraso bateri aurre egiteko.
Alafrancesa deituriko eraikinaren alboan, Bainuetxearen aurrealdean baina erreka eta bidearen bestaldean, harkaitzean landutako tunel erako babesleku bat egin zuten.
Babesleku hau, urriaren 20tik azaroaren 14aren tartean, 11 lanegunetan egin zen. Etenik gabeko lanak, hiru errelebotan aritu ziren. Konpresore handi batez bailatu ziren harkaitzetan zuloa egiteko. Langileak soldata gisa 8,75 pta kobratu zituzten lan egindako egun bakoitzeko. Hauek izan ziren lantalde bakoitza osatu zituztenak:

Lehen erreleboa: Francisco Iturraran (Axola), Jose Martin Pagaegui (Arrate), Esteban Ibarlucea (Lauzirika), Jose Maria Argoitia (Beñekua), Domingo Chopitea (Txepetxabixe).
Bigarren erreleboa: Pablo Onaindia (Ibaseta), Doroteo Aizmendiarrieta (Itxoino), Francisco Pagaegui (Arrate), Ignacio Iriondo (Aizmendi), Jose Aulestiarte (Antzabal), Emeterio Urquidi (Satzu Zabal).
Hirugarren erreleboa: Julian Arriola (Bengetxe), Julian Araquistain (Trotixa), Hilario Anchustegui (Satzu), Gregorio Garate (Askorrinagabekoa), Nicolas Urizarbarrena (Belaustegi), Andres Egaña
Konpresoraren arduraduna: Jose Olaeta.
Geroago, justu urte bukaeran eta Jaime Urkijok bere memorietako 9. orrialdetik 16. orrialdera argi deskribatzen digun bezala, bainuetxearen arkupea babesleku gisa indartu zen eta bainuetxearen atzealdean, erlojuaren eskumetara, elkarrekin komunikatuta zeuden galeria batzuetaz osatutako beste lur azpiko babesleku handi bat eraiki zen.
Babesleku berri hau Rosa Luxemburgoko Komandantearen laguntzailea zen Jaime Urkijoren ardurapean egin zen eta zulatze lanetarako alderdi komunistak Meatzaldetik bidali zituen artillarien artean bat, Julian Ruiz, Dolores Ibarruri La Pasionariaren senarra zen. Urkijoren memorietan guzti honen argibideak aurkituko dituzue.
Gerra ostean, eta II Mundu Gerraren testuinguruan, bainuetxea eta bere ingurua Frantziatik ihes egindakoen kontzentrazio esparru bat izan zen. Etapa hau bukatuta eta normaltasunera itzuliz, aurreko jabeak Goikoetxea familiaren esku utzi zuen bainuetxea eta hauek zulo erara egindako babesleku biak kanpotik estali egin zituzten.

Eta orain, Urberuagan zehar doan bidea zabaltze lanetan Alafrancesa ondoko zuloaren estaldura kendu egin dute eta babeslekua azaldu da. ADES espeleologia taldeko kide den Gorosabelek, erdi harrituta, zabaldu zuen zuloaren agerpenaren berria.
Gure elkartean, eta egunotan Gogora institutuarekin izan behar ditugun harremanen barruan, eta Memoriaren Ibilbideak egitasmoaren arabera, memoriaren espazioen zerrendan sartzeko proposamena aztertzen hasi garenean, hara non Aldundiarena den lan publiko honek memoriaren ondarea izendatu beharko litzatekeen toki hau berriro estaltzea erabaki eta inoiz egon ez balitz bezala, bat-batean desagerrarazi egin duen.
Argi dago memoria historikoaren lanketan ere arriskuak aurreikusi behar direla eta komunikazioa eta integraltasuna beharrezkoak direla.