Markina
1936ko gerra: Argazki Erakusketa Markina-Xemeingo denda eta tabernetan.
Markinaldeko sektorea deitu zioten gure ingurua barne hartzen zuen 1936ko gerra sektoreari. Testuinguru honetan ateratako argazki edo eta gerra haren gertaerek gure inguruarekin lotura duten argazki bilduma bat osatu dugu, irail osoan zehar ikusgai egongo delarik. Argazkiak, zuri beltzean eta jatorrizko, zein garaiari dagokion bezala, kalitate eta neurri ezberdinekoak izango dira.
Erakusketa, gune ezberdinek osatuko dute. Hain zuzen, Markina-Xemeingo hogei komertzio eta tabernetan ikusgai egongo dira, erakusleiho bakoitzerako egokitutako panel banatan.
Erakusketa bisitatu eta argazkiak ikusteko, irailaren 1etik 30era egongo da ikusgai. Establezimendu bakoitzaren ordutegian (panela barruan badago) eta edozein ordutan erakusleihoan kokatuta badago.
Egitasmo honen barne, neurri handiko argazki bat erantsiko da Markina-Xemeingo Zehar kaleko erakusleihoan (Kukubiltxu arropa denda aurrean) gertaera haien memoria bizirik izan asmoz, argazki hau iraunkor mantenduz.
Honekin batera, erakusketa osatu asmoz, 2014-2016 artean, Zelaietaburuko (Etxebarria) memoria gunean egindako lan eta deshobiraketen inguruko argazkiak Uhagon Kultur Gunean erakusgai egongo dira.
1936ko gerra eta haren ondorioez jabetu eta memoria ariketa kolektibo hau aurrera eramateko, herritarrengandik gertukoak diren, egunerokoak diren, espazioak erabili nahi izan ditugu.
Erakusketa honekin, gertukoak izan arren ezezagunak diren hainbat argazki erakusgai jarri nahi dira. Bestetik erakusketa honek gertuko komertzioa indartzeko helburua ere badu bere baitan, herriko komertzioa, memoriarako espazio biurtuz.
Argazki erakusketa hau Markina-Xemeingo udalaren laguntzarekin eta “Hemen Be Bai” merkataritza elkartearekin elkarlanean antolatu dugu; 2017 urte hasieratik lanean jardun duen Lan Taldearen jarduerarekin batera, eta 2017ko irailaren 9an gerra garaian erantzukizun zibiletan aritzeagatik errepresaliak jasandakoei Udalak egingo duen adierazpen eta eskainiko zaien aitortza eta omenaldi ekitaldiaren parte da.
Ekitaldi ezberdinak Markina-Xemeien
1936ko gerra garaian Markina eta Xemein herrietan udal kudeaketan lanean jardun zutenak omentzeko Aitortza eta Omenaldirako Lan Taldea, estreinekoz elkatu zen otsailean. Ostiral honetan (ekainak 9), agerraldia egingo dugu Uhagonen, 20:00an; Bertan, 1936ko gerra garaian agintaritza zibilean eta udal kudeaketan aritzeagatik hil, kartzeleratu edo errepresioa pairatu zutenein eta haien senideei 2017ko irailaren 9an egingo zaien aitortza-omenaldi ekitaldia eta Markina-Xemeingo udalaren adierazpen instituzionalaren berri emango dugu.
Honen ondoren, “Trabajadoriak, frankismoaren esklabuak Oarsoaldean” dokumental laburra eskainiko da. Gerra-errepresioa eta mendekua pairatu zutenen inguruko dokumentala. Horrez gain, ekainaren 17 eta 18an, Markina-Xemeingo herrigunean gerraren pasarte eta eraginen berri agertzeko antolatu ditugun “Bisita gidatuen” berri emango dugu.
Azkenik, Markina-Xemeingo denda eta tabernetan, irailean zehar izango den 1936ko gerrarekin erlazionatutako argazki erakusketaren aurkezpena egingo da.
Akarregi-Egixarreko borroka: panel informatiboa
Gaur 1936/10/21eko borrokan, miliziano eta gudariek Oruntzezabal inguruan zeuden Nafar Brigaden aurka burututako ofentsibaren inguruko informazioa biltzen duen panel informatiboa jarri dugu Egixarren.
Borroka hau, Jose Sagarna Uriarte, Amulategin fusilatu eta biharamunean gertatu zen; borrokaldi honetan, zauritu eta hil zen matxinatuekin bat egin eta fusilaketa honetan zer ikusia izan zuen Arturo Molina komandante militar galiziar ezaguna.
Ez dago argi zenbat hildako izan ziren borrokaldi honetan baina hainbat gorpu geratu ziren Egixarre inguruan; horregatik “hildakoen lekua” bezala ezaguna dute bertakoek.
Egixarreko panelaren inagurazioarekin bisita gidatua
1936ko urriaren 21ean Akarregi-Egixarren UGT1 (Mateos), Euzko Indarra (ANV2), Boga-Boga eta Saseta ametrailadore taldeak (besteak beste) burututako ofentsiba jasotzen duen panela jarriko dugu datorren igandean, maiatzak 15, Egixarren. Panel honetan, borrokaldi honen inguruan emandako hitzaldietan bildutako informazioa agertzen da.
Aukera hau aprobetxatuta ibilaldi gidatua izango da, Intxaurbietatik Akarregira, eta handik, Egixarrera.
Roke Arregi Garate
Roke Arregi, Elgoibarko San Bartolome kalean jaio zen, 1922an. Bere izeba Petra Garate, Xemeinen bizi zen 1936ko uztailean militarrek altxamendua jo zutenean.
Gerra soinuak eta mugimenduak medio, irailean Donostia galdu eta indar faxistak Gipuzkoa mendebalderantz zetozela, babes bila joan zen izeba Petrarengana.
Elgoibartik, Urkaregin zehar, Xemeingo Laubegin errefuxiatu zen, gerra frentetik kilometro gutxira, errepublikazale eta abertzaleen esku zegoen erretaguardian.
Miliziano eta Gudariak zebiltzan Markinan Roke iritsi zenean. Laubegin lekua eta janaria izan arren, behin, Batzokira joan behar izan zuen janari bila; izan ere han ematen zuten janaria miliziano, gudari zein beharra zuenarentzat.
Gerra egoeran, baina eguneroko ohiko bizitza egin zuen Laubegin babes hartuta egon zen 7 hilabeteetan. Inguru haietan ikusi zuen, gudariek Markinan, Etxebarrin, Barinagan…, lekuz aldatu eta faxistei eraso egiten zien kainoa; agian horregatik erasotzen zutela Laubegi ingurua gogoratzen du (Markinako herri irteera, Erdotzarantz), hegazkinekin batez ere.
Faxistak iritsi zirenean, 1937 apirilean, babes hartuta zegoen etxean sartu eta zegoena lapurtu zioten. Behin, frentea aurrera joandakoan, berriz bueltatu zen Elgoibarrera.
Sabina Arruabarrena Oiarzabal
Astigarragakoa izan arren Markinakoa ere bada ein batean. 1928an jaio zen Astigarragako palazan dagoen Markosenean, eta gaur egun ere bertan bizi da.
Lau neba arrebaz osatutako familiatik gazteena da Sabina; bi neska eta bi mutil izan zituzten gurasoek, lauetatik bi mutilak errefuxiatu eta gudari Eusko Gudarostean eta bi arrebak iheslari, Markinan errefuxiatuak.
Esan daiteke, kasualitatez iritsi zela Markinara Sabina. Kasualitatez edo halabearrez. Izan ere, Pilar Barrutia Markinarra Astigarragan neskame zelako, haren erreferentzia medio iritsi ziren Markinara faxisten erasotik ihesi.
Ormetxeko Pilarrek eta senideek faxisten altxamenduari ihesi Markinara joatea erabaki zuten, erreteguardiara, oraindik frentea iritsi gabe zegoela, eta harekin batera Sabina Arrubabarrenaren izeba Mª Lucia Arruabarrena eta beste senide batzuk.
Sabinaren etxekoak Astigarragan harrapatu zituen ezustean altxamenduak, ihes egiteko gauzak prestatzen zeudela, tiro hots artean, Sabinak eta bera ahizpa Luisak Donostiara ihes egin, trena hartu eta babeserako bidea hartu zuten.
Elgoibar helmuga, Bizkaian babes hartu zuten, aurrez ihes egindako senideekin batera, Erdiko kalean zeuden koinatarekin eta nebarekin. Gurasoak geratu ziren bakar bakarrik Markosenean.
Dozena bat lagun bizi izan ziren, Erdiko kaleko etxe baten hirugarren solairuan, eta berak, 8 urte baino ez zituela eguneroko martxan olgetan aurre egiten saiatu zen.
Karmengo elizan zeuden milizianoek emandako esnegaina ogiartean jarrita jatordu ederrak egiten zituzten, eta baita baserrietatik ekarritako elikagaiekin. Ez zuten goserik pasatu.
Erdiko kaleko kanpantorrearen azpian zegoen babeslekuan bizi izan zituen unerik latzenak Markinan egon zeneko denboran, kanpai hotsen abisuaz, korrika babesten ziren, andre nagusien larritasun eta errezu artean; behin hegazkinak pasata berriz ateratzen ziren ohiko martxara.
Erdiko kaleko etxeko teilatuak jasotako kainoikada baten ondorioz, Arretxinara joan behar izan zuten, eta han egon ziren denbora tarte luzez, behin gerra bukatuta Astigarragara itzuli arte. Etxekoek ez zuten ordura arte beraien berririk izan.
- 1
- 2
- …
- 6
- Siguiente →
