Frankismoa
1967ko Markina-Xemeingo zelaiko tiroketa: frankismoaren atzaparkadak (I)
1967an gertatu zen, Markina-Xemeinen; hain ezaguna den Zelaiaren inguruan. Lehen Frankismoa igarota, diktadurak bere ibilean, erakutsitako ankerkeriak, hurrengo urteetan hatzarpakada ilunak izango ziren orbain sakonen sortzaile.
1967ko abenduaren 19ko iluntzean Guardia Zibilak auto bat tirokatu zuen Markina-Xemeingo zelaian. Lau gazte ziren “Seat 600” batean eta autoak 60 bala inpaktu izan bazituen ere aurrera jarraitzea lortu zuten. Geroago horietako hiru Aulestin atxilotu zituzten Guardia Zibilek.
Gertaera hau lehen pertsonan bizi izan zuten Jose Luis Etxegarai Gaztiarena “Mark” eta Kepa Akixo Leixarreta “Txao”/”Zigor” elkarrizketatu eta haien testigantza eskaini digute, non joan den abenduan, jendartean aurkezu genuen Markina-Xemeingo Uhagon Kulturgunean.
Gazte haiek, ETA erakundearekin lehen kontaktuak izan eta frankismoaren aurkako ekintzak burutzeko antolatu ziren. Hasiera batean, margoketak eta ikurrinak jartzea edo matxinoen alde soilik hildakoen aldeko oroigarriak deuseztatzea izango ziren burutu zituzten ekintzak. 1967ko abeduaren 19koa baina, langileen borrokari elkartasuna erakutsi eta “Sindicato Vertical”en aurkako ekintza izango zen. “La persona que hacia de coordinador de nuestro grupo con la dirección de la organización, nos viene con la propuesta de que iva a hacer una pequeña campaña, de lucha que mantenían estos obreros en esta zona y se quería simultanear una acción en los sindicatos de Eibar y Elgoibar ” (Jose Luis Etxegarai Gaztiarena “Mark”). Ekintza aurrera eramaterakoan izandako zailtasunek, ihesera eraman zituzten lau gazteak. Auto txiki batean, garaiko Seat 600 batean Elgoibartik atera eta Urkaregin gora aurrera egin zuten, Markina-Xemeingo sarreran Guardia Zibilaren kontrola aurkitu arte. Kotxeak Guardia Zibilari kasurik egin gabe, aurrera jarraitu zuen, eta ondorioz, izurgarrizko bala zaparrada jasan zuen, gerora egindako atestatuaren arabera, 60 zulo izango zituen autoak. Markina-Xemeingo kaleetan zehar, ihes egin eta Lekeitiorako bide bazterrean utzi zuten autoa, Aulestira, oinez ihesari jarraituz. Bertan, nora jo bazutela eta, Emilio Kortabitarte (Lekeitiarra) Aulestiko parrokoaren etxean babes hartu zuten. “Baino Murelagan, etxe horretan gertatu zena, edo behintzat nik hala sentitzen dut, denbora gutxi izan genuen pentsatzeko, zer egingo genuen eta ze erabakiak hartu behar ziren, (…) ni neuk leihotik salto egin nuen eta, momentu luze bat pasatu nuen balkoi azpi hortan, nik neuk horren pena bat badut hala ta ere, haiek atera ziren balkoira baino hala ere Guardia Zibila atera zen hura ere nin neuk azpitikan ikusten bainuen, nik oroimen hori dut, eta erraten zuen, betiko geratu zait, eta erraten zun “Txao rindete, Txao rindete” eta ni mugitu gabe geratu nintzen eta gero haiek lotu zituztenean, nire kideak eta haien [Guardia Zibilaren] kotxeetan, kotxeen motorrak aitu nituenean, herritikan ateratzen ari zirela, ni joan nintzen, orduak pasata gero (…)” (Kepa Akixo Leixarreta “Txao”).
Garaiko prentsan agertzeaz gai, ETAk ere jasoa zuen gertaera hau, Bidarten, 1992an erakundearen zuzendaritza atxilotzean atzemandako agiri batek dioenez:
19 de diciembre de 1967.
En la localidad vizcaína de Markina, la Guardia Civil dispara contra un vehículo en el que viajaban cuatro personas que suponían militantes de ETA. El coche es alcanzado por cincuenta y nueve impactos, a pesar de lo cual los ocupantes del mismo resultan ilesos y logran huir. Horas después, tres de ellos José Luis Etxegarai, Roberto Lotina y Francisco Javier Aya Zulaika son detenidos en Murelaga. En relación con este hecho, dos de los guardias civiles que participan en el mismo solicitarán más tarde la baja en el Cuerpo.
19 de diciembre de 1967.
Explota una bomba en el edificio de la delegación del Frente de Juventudes y el Sindicato Vertical de Eibar.
Gertaerak badu bere esangura. Frankismoari aurre egiteko determinazioa, indar polizien erantzuna, ihesa, Aulestiko babesa eta ondorengo ihesean, mendi muino bateko etxean jasotako babesa, … hau guztia jaso nahi izan dugu, urte haietan gertatua hobeto ulertu nahian.
Gernika 80 urtez: suntsitu, itzali ezin izan zuten argia
Elorrio, Durango, Eibar, Munitibar, Galdakao, Erandio, … eta txikizioa, 1937ko apirilaren 26an: Gernika.
7 hilabeteetan frontearen ertzetako herriak zein erretaguardiak bonbardatu ondoren, erresistentzia guneez gain, zibilen aurkako, parean zen ororen aurkako txikizioa abiatu zuten faxistek. Esperimentu basatien laborategi, Bizkaiko herriak.
Memoriak bizirik mantendu du eraitsitakoa. Memoriak eta ke arteko argitasunak lortu du herritarrek behar zuten erreparazioa Gernikan.
Duela 80 urte txikitu zuten unean Luis Ortiz Alfau Capitan Caseroko milizianoa bertan zegoen, bonbardaketa eta ondorengoa bertatik bertara bizi izan zuen.
Gaisoaldi baten ondoren, gaur berarekin tertulian jarduteko aukera izan dugu. Gernikako bonbardaketaren biktimak gogoan, faxismoaren hatzaparrek urratutakoa kontatzeko beharra mahai gaineratu digu gaur ere.
Sestaok ere badu memoria
Sestao un pueblo con memoria izenburua duen dokumentala argitaratu dute. Ekoizpen honek, Sestaoko frankismoaren biktimek jasandako errepresioa biltzen du. Karlos Trijueque eta Danilo Albinek osatu dute lana, eta diktadura frankista eta honen errepresioa jasan zuten 4o gizon eta emakumeren testigantzetan oinarritu dira.
Saturrarango emakumeen borroka eredu
Ahaztuak elkarteak ekitaldia burutu du eguerdian Saturraranen. Bertan preso izandoako emakumeen borroka gogora ekarri dute eta han izan da Angeles Florez Peon asturiarra (hiru urtez preso egonda) eta beste emakume preso batzuen senideak.
Angelesek, kartzelan egondakoak eta hildakoak gogoratzeaz gain, beraien borroka goraipatu du, eta bide horretatik ukabilak ez jeisteko eta borrokan segitzeko gogoeta luzatu du, bide horretan, jendarte justu eta hobe baten alde.
Lotura honetan ekitaldiko argazki bilduma.
Euskararen Kate Hautsiak
Euskal Memoria Fundazioak hizkuntza zapalkuntzaren gaiari heldu dio oraingoan eta horren inguruko liburu mardula idatzi du Dabid Anautek, memoria dokumentala eta memoria bizia oinarri hartuta. Donostiako Aieteko jauregian egin dugu aurkezpena. Bertan, besteak beste, Gipuzkoako Foru Aldundiko Euskara zuzendari Zigor Etxeburua eta Oroimen Historikoaren zuzendari Marina Bidasoro, Joan Mari Torrealdai, Xabier Mendiguren, Itziar Aizpurua, Joxe Manuel Odriozola, Sagrario Aleman, Kontseiluko idazkari nagusi Paul Bilbaorekin batera euskalgintzako hainbat erakundeetako ordezkariak ere bertan egon dira.
Euskararen kate hautsiak. Hizkuntza jazarpenaren memoria liburuaren aurkezpen ekitaldiari Arantxa Erasunek, Euskal Memoria Fundazioaren kideak.
Naciones Unidas insta al Estado español a buscar a los desaparecidos por el franquismo

«Una amnistía es una norma pacificadora. Esta norma, treinta años después, no puede constituir un obstáculo para la justicia, y la justicia está necesariamente vinculada a la verdad, y la verdad es hija del tiempo», ha dicho el experto del comité, Álvaro Garcé García y Santos en una rueda de prensa en Ginebra.
El jurista ha presentado el resultado –en forma de observaciones y conclusiones– del examen sobre el cumplimiento por parte del Estado español de la Convención Internacional sobre las Desapariciones Forzadas, en vigor desde finales de 2010.
«La desaparición es un delito permanente y hay obligaciones que adquieren los Estados parte de la convención y que no están limitadas en el tiempo», sostuvo.
En su documento final sobre el Estado español, el órgano de la ONU apunta asimismo la importancia de que los presuntos autores de tales crímenes sean enjuiciados y sancionados en caso de ser declarados culpables.
Los pasados días 5 y 6 de noviembre, el Gobierno español presentó su informesobre la implementación de la referida convención y durante la sesión con el comité defendió que en su ordenamiento legal no tiene lugar la investigación de crímenes cometidos durante la Guerra del 36 y el franquismo por tratarse de delitos ya prescritos.
Por otra parte, Garcé ha señalado que otra observación del comité a el Estado es que «con ocasión de la reforma de la Ley de Enjuiciamiento Criminal se pueda eliminar la detención incomunicada, un régimen que plantea problemas».
«El análisis y revisión (del régimen de detención incomunicada) sería muy conveniente», comentó.
Asignación de recursos
Un tercer punto destacado por el comité es su recomendación de que el Estado «asigne recursos de personal, técnicos y financieros suficientes para la búsqueda y esclarecimiento de la suerte de las personas desaparecidas».
En este ámbito, le pide que considere la posibilidad de crear un órgano específico que asuma esa función, así como «una comisión de expertos independientes encargada de determinar la verdad sobre las violaciones a los derechos humanos ocurridas en el pasado, particularmente las desapariciones forzadas».
«Invitamos (al Ejecutivo español) a investigar el pasado, pero no con un espíritu de revancha, sino con una mirada constructiva y hacia el futuro, porque el derecho a la verdad es indispensable», ha apuntado Garcé.
El comité ha dado al Estado español un plazo de un año para exponerle los avances en estas cuestiones.
Adicionalmente, el informe hecho público por el comité pide que se tipifique el delito de desaparición forzada de acuerdo a los estándares de la convención.
«Aunque existen disposiciones que abarcan la detención ilegal o el secuestro, entendemos que es conveniente una tipificación que incluya todos los elementos técnico de la convención», ha sostenido Garcé, quien fue, dentro del comité, el experto encargado de analizar el caso de España a profundidad.
Por otra parte, el informe del comité aborda el tema de la jurisdicción militar y, a este respecto, pide que se excluya de forma expresa de este foro los procesos por desapariciones forzadas.
«No tenemos una sospecha concreta de falta de independencia de la jurisdicción militar, pero hemos analizado problemas estructurales de este fuero y por eso formulamos esta recomendación. Es una posición de principio», ha puntualizado Garcé.
- 1
- 2
- 3
- Siguiente →