Munitibar

Susaeta baserriko prospekzioa

Posted on Actualizado enn

Munitibarko Susaeta baserritik metro batzuk beherako kokatuko litzateke hobia, Munitibarreranzko norantzan, ezkerraldean. Hobiraketa hau non kokatzen den lekukoek zehaztasunez adierazizuten, errepide zaharraren estoldaren inguruan zehaztuz, hain zuzen. Ahaztuen Oroimena1936 elkarteak Aranzadi zientzia elkarteari hobi honen berri eman zion Munitibarko bestehobiekin batera, 2017ko ekainean.

Zenigaonaindia Martitegi, Pastora: «Ta usaine? Hildde edonun personak, nik esanda, ta jaungoikun egixe da e, ni etorri nintzen baten, baten eta beti etorten nintzen neu Errota, Errota bainahona gora e, Kurtzelure, Sustako etxie, residentzixe orduko Susta badakizu nun dauen, Bermiopartetik dau Susta deitzen dan etxie ta gero residentzixe, han egoten zin arbolak, baina itzelak…Zer dau hamen? Ene… ez naban ein besterik, ni gero atrebidi e, astu eruteko sasi batzuei ikutu makilliaz… gizona usteltzen… mutil edo gizonezko bat. Nik pentsau dot niri inork ez doztela sinestuko,baina beittu336]. Alkondara azul bat euki eban… Baina nik be atzerakadi, bizerra bastante euki ebane. Hilebete aurretik izen zan bonbardeue, ha han geldittu zan, ez pentsau… izen zanik gero, ta niatrebidu nintzen e, han egon zan sasitzan, batan batek botako eban nunundik.Gero neu etxa etorri hamen, jun nintzenin hona, Askoa deitzen jakon, Errotako gizona Markos izena,“egon trankil” esan eusten, “arreglauko da”. Nik ez dakit ze ein eben, arreglau eben. Hori neuk ikusixeta gero, sasitzan, izengo dala pentzetan dot. Ha egon zan, txaboli oin dauen leku baino zozer-zozerigul gorau, sasixen artin, usaine itzela, ta nik beti makilli ibiltten naban eskun, ta a! Gizona jak hemen,Munttuarra natorrela ezkerreko partin, kamiñopin e, kamiñu ta gero kamiñopin hantxe egon zangizontxu, ta neuk ikusi neutzezan ba, sasitzan egon zan, baina buru ikusi neutzen… Markos zeuken izena ta “buru bistan euki deu, Markos”. “Buru ikusi eutzezu? Zu zer za?” esan eusten, “ba han ikusi dot eta…” Ordun Markosek esan eutzun e, eurek enterrau eben hori mutilloi, nik ikusi neban mutille”.


Basterretxea Zuberogoitia, Jazinto
:“Sustan [Susaetan], hortxe da bat kantaillan, ion zein alderdittik, hoixe ezin neike esan baina kantaillan dau… Badakik, ezta? Kaminoko ure juten dana, hantxe alderdi batin edo bestin, hantxe egoten zan kurutzetxue, han… Atxurren ein biher da atateko».


Abaitua Bilbao, Rufina: «Bueno… ba… Munttuarrera jun ginenien [bonbardaketa ondoren]… ba… elizi be, bonbardeau eben. Munttuarren zortzi edo beatzi hil zittuen… Elizi be bonbardau eben, gainera. Ta Munttuarren egon zan intendentzixe… esaten eben kaballo ta guztixekin egon zan Munttubarren. Geratute egon zin… soldauek egon zien ta hantxe Munttuar baino onutzatxuau kamino ezkinan be, soldau bat hil eben…. hil eben… kamiño ezkinan be, soldau bat hantxe hil eben Munttuarren. Olabarrin. Olabarri… horixe etxe bat dauena… [Errezidentzia] … ba hantxe parin egon zan gizon bat… hantxe hil eben soldau bat. Hantxe bertan».

Susaeta baserritik gertu eskuz egindako prospekzio lanak Aranzadi zientzia elkartearen gidaritzapean.


Testigantza hauez gain, Patxi Etxabe Bilbaoren lekukotasunari erreparatuz, Susaeta baserriaren inguruan, bazter batean, bonbardaketez babestuta zeuden hainbat miliziano ehiza hegazkinetatik metrailatu nahi izan zituzten. Eraso horretan hildako miliziano kopurua ez ezin izan dugu zehaztu, hala ere inguru horretan, sei izan zitezkelakoan gaude. Errepide barreneko estola, une horretako babesgune izan zitekeen pertsona haientzat eta metro inguruko altuera izan arren soilik egiturak, miliziano zein zibilek faxisten erasotik bizitza salbatuz,heriotzatik ihesbide izan zen segur aski, babes zulo gisa, bertan zeuden gehienentzat. Inguru horretan, Gernikarako bide azpian, lur eman zioten bertan hildako miliziano baten gorpuari,
azaleko lurperatze batean.

Susaeta baserria orduko, Munitibartik Gernikaranzko norabidean, lekukoek emandako testigantzen ondoriozko hobiraketa lokalizatu nahian, eskuzko lanarekin egin zuten prospekzioa. Aranzadi zientzia elkarteko kideek gidatuta, Ahaztuen Oroimena 1936 eta Munitibarko hainbat herritar bolondresen laguntzarekin, Jazinto Basterretxeak, Pastora Zenigaonaindiak eta Rufina Abaituak emandako deskribapena aintzat hartuz, gorpuzkinak aurkitzea zen zereginaren helburua.

Errepide barreneko estolda zen prospekziorako erreferentzia, hildakoa haren aldamenean hobiratu baitzuten. Prospekzio lanek aire erasoaren garaian zegoen estolda lokalizatzeko bidea eman zuten, baina ezin izan zen aire eraso hark eraginda bertan aurki zitekeen hildakoaren gorpuzkinik atzeman.
Patxi Etxaberen testigantzak estolda horren inguruan hainbat pertsonari egiten zion erreferentzia, eta baliteke, aire erasoaren unean, ihesean zihoan jende talde hark estolda zaharra babesleku gisa hartu izana. Metro inguruko altuera izan arren, eta sakonean zulo luze baina txikia, babesleku handi bihurtu zen estualdi hartan.
Estoldan babestu edo ez, aire erasoak eragindako hildako hura, estolda horren inguruan hobiratu zuten, eta egindako lur zundaketa eta azterketak ez zuen esperotako emaitzik eman.
Hobia izan zitekeena eta aldameneko zenbait metro aztertu baziren ere, ezinezkoa izan zen hildakoaren gorpuzkinak lokalizatzea.
Hala ere, estolda zaharra ondare izan asmoz azaleratu da. Izkutuan zegoen hura, azaleratzearekin batera, berak biltzen duen egia aurkitu balitz legez. Estolda honek berrezarri dezake lurpean gordetako memoria eta hobiratze leku hori, memoria leku bihurtu; faxistek erauzi nahi izan zituzten balio demokratikoen balio edo ikur gisa.

Munitibar: Memoria gara

Posted on

Gaurko eitaldian, Memoria osoa aldarrikatu dugu, Munitibarko udalarekin batera. 1937-04-26 goizean Arbatzegi eta Gerrikaitzen aurka faxistek burututako aire erasoaren 85.urteurrenean. 25 hildako eta beste horrenbeste zauritu izendatu ahal izan ditugu gaur gaurkoz. Ekitaldi honekin haien oroimenean zor diegun justizia aldarrikatu dugu erreparazioaren bidean lore eskaintza eta aitortza eginez. Haietako zenbait herritarrak ziren, beste batzuk errefuxiatuak, erretiradan zihosxen gudari eta milizianoak besteak. Zenbait hildako, ortuetan hobiratu zituzten hobi komunetan; Memoria Lekuak izango dira pertsona haien duintasunari abegikor.

Hildako batzuk, hobi komunetak lurperatu zituzten:

1.go HOBIA- gaur egungo haurren jolasgunean:

Emilia Larrinaga Guenetxea (Mallabia)

Jose Mari Ostolaza Sarasua (Mallabi)

Julene Ostolaza Larrinaga (Ermua)

Ezezaguna 1.

Ezezaguna 2.

Ezezaguna 3.

Ezezaguna 4.

2.HOBIA- Zubialde baserriko ortuan:

Matea Bilbao Jaio, Zubialdea (Munitibar)

Pedro Intxausti Aboitiz, Errota (Munitibar)

Maria Intxausti Kareaga (Barakaldokoa)

Angela Otaduy Gallastegi (Munitibar)

Miliziano ezezaguna

Baliteke beste pertsona bat (milizianoa) lurperatuta izana

3.HOBIA- Bengolan, miliziano ezezaguna hobiratu zuten hegazkin bonbak utzitako zuloan.

Azkenik, Justa Mendibe Arteach, Motaun (Munitibar) eta Isabel Elorza Etxaniz (Eibar) Munitibarko hilerrian hobiratu zituzten.

1937ko apirilaren 25etik 27ra: Bonbardaketak eta frontearen haustura

Posted on Actualizado enn


1937ko apirilaren azken egunetan, matxinatuen ofentsibak egun erabakigarriak markatu zituen, eta ordutik, gure memorian zein egutegietan azpimarratuak ditugu. Aurreko asteetan hasitako ofentsibarekin jarraituz (eta hilabeteetan fronte egonkortuan bezala), ezin izan zuten matxinatuak Bizkaian sartzea ekidin miliiziano eta gudariek. Egun hauen ezaugarria lurrez eta airez modu bateratuan jardun ondorengo herritarren aurkako eraso bortitza izan daiteke. Ezin esan ia urte betean bizitzen ari zirena, Lea-Artibaiko herritarrentzat ere gozoa zenik, baina 1937ko apirilaren azken egunetan, batez ere faxisten aire baliabideen nagusitasunak txikizio eta kalte material zein pertsonal ugari eragin zituen.

Bideo honetan, lau testigantza bildu ditugu, lau begirada hiru egun biltzeko. Memoria kolektiboa osatzen duten norbanakoaren bizipen eta begiradatik, bizitako hartatik, gaur egunean sentitzen duten moduan. 1937ko apirilaren 25 arratsaldean, Ziortza-Bolibarren, Luzar baserri inguruetako bonbardaketaren pasartea kontatzen du Nikasio Arriolak, eta biharamunean, apirilaren 26an, Munitibarren aurkako goizeko aire erasoa Rufina Abaituak. Egun hartako arratsaldekoa, Gernikako erasoa ezagunagoa da, baina Inma Bilbaoren kontakizunaren xehetasunak, esanguratsuak dira, gertaera haiek bizi eta 80 urtera jasotako testigantzan. Azkenik, Josefa Espillak, Beide baserrian (Etxebarria), gudarien erretirara eta gudarien ebakuazioa bizi izan zituen gauean. Biharamuenan, 27 goizean, sartuko zen faxisten zutabe bat, Urkaregi-Kalamuatik, Etxebarrira, handik Markina-Xemein sartzeko.

Bengola, Munitibar: hobiaren bila, 80 urteko memoriaren sakonean

Posted on Actualizado enn

 

 

 

 

 

 

Bi egunez aritu dira Aranzadiko kideak Bengolako (Munitibar) hobian gorpuzkinen bila. 1937ko apirilaren 26an Munitibarren aurkako bonbarkaketaren ondorioek utzitako hobiraketa bat kokatzen zen bertan. Ahaleginak ahalegin, ezin izan dira gorpuzkinak lokalizatu.
Duela 80 urte lur eman behar izan zioten han, Bengolan, zerutik jaurtitako bonbek eragindako sakonunean.

Eztanda eta leherketa haien uhin hedakorren antzera, 80 urtez, memoriak, gertaera haien transmisioa bermatu du.

Erakutsi du beste behin, memoriak sustrai sakonak dituela; eta gaurkoan, Bengolan, Munitibarren, hobiratutako gorpuzkinak aurkitu ez badira ere, sakonean, haien memoriak bizirik jarraitzen duela azaleratu da.

Munitibako eskolako umeak Zelaietaburuko erakusketan

Posted on

Gaur Munitibarko eskolako umeak Zelaietaburuko memoria gunean egindako lanen erakusketan izan dira.
Bisitaren gidari, Pedro Olabarria «Txasio» irakasle ohia eta Zelaietaburuko lanetan parte hartu zuen Ahaztuen Oroimena 1936 elkarteko kolaboratzailea.
Erakusketa ikusgai dago Munitibarko liburutegian 16:00tatik 20:00etara astean zehar, maiatzaren 12a arte.

 

Zure laguntzarekin aurrera egin dezakegu, testigantzak, dokumentuak, argazkiak …

Posted on Actualizado enn

Inmakulada Bilbao eta Felix Pagegi
Inmakulada Bilbao eta Felix Pagegi

P1280563
Dominga Txurruka Muniozguren

Poliki poliki aurrera doa memoriaren funtsa. Joan berri direnen hutsunearen tristuraz (Juana Etxaniz 1923 Barinaga- 2016 Markina-Xemein, eta Juanita Barruetabeña Etxebarria 1925-2016)… baina beste batzuen testigantzak jasotzeko aukera izanaren pozaz. Egun hauetan eta inurri lanari esker Josefa eta Juli Baskaran ahizpen eta Agustin Unamunzagaren testigantzak jasotzeko aukera izan dugu, Dominga Txurrukarena, Inmakulada Bilbao edo Felix Pagegirena, Jose Uberuagarena bezela.

Eskertu nahi diegu, haien senide zein beraien arduran dauden langileei erakutsitako esku zabaltasun eta laguntasuna.

IMG_20160709_164922
Agustin Unamunzaga Unamunzaga

IMG_20160709_181614
Josefa eta Julia Baskaran Balentziaga

Testigantzak altxorrak dira; gertatutakoa ulertzeko ezezik, golpe militarraren ondoriozko biktima eta herritarrek bizi izandako giza eskubideen urraketei zor zaien egia, erreparazioa eta justiziarako eskubidea bermatzeko ezinbesteko errelatuak. Haien memoria gure historia delako, oso garrantzitsua da esku artean duguna balioetsi eta testigantza, argazki, zein gainontzeko dokumentu jasotzea.

Jose Urberuaga
Jose Uberuaga