barinaga
Herritarrak eta bi gudarien senideak gaur Barinagan, gazte haien omenez
Gaur eguerdian, elizpean. 1936ko azaroaren 22an bezala. Timoteo Arrastoa Arozena (1920-Altza, Gipuzkoa) eta Bitor Urretabizkaia Urruzolaren (1918-Tolosa, Gipuzkoa) hil ondorengo agurrean ez ziren bakarrik egon. Haien kideek eraman zituzten andan. Gaur eguerdian, orduan ez bezala, bi gudari gazteen senideek, gudari haien kideek hildako gazteekin egin bezala, herritarren berotasuna jaso ahal izan dute.
Lenago Il batailoko gudariak ziren hil zirenean. Oso gazteak biak; 1936ko azaroaren 21ean, Maxean zehar, errekonozimenduan ziardutela, zauritu eta hil ziren. Biharamunean hobiratu ziutzten barinagako hilerrian.
250 gudari ingururekin joan zen frontera, Lenago Il batoilia; 1936 urrian Max inguruko posizioetan zegoen. Hasieran, batailoi honek bi konpainia zituen, gerora, sendotuz joan zen lau konpainia izateraino. 500etik gora gudari izango zituen hurengo hilabeteetan. Aipatu behar da, 4. konpainia sortu zutenean, Urretabizkaia izena jarri ziotela konpainiari, Maxen hildako Bitor Urretabizkaiaren omenez.
Gudari asko hil ziren fronteak iraun zuen 7 hilabetetan. Ez zituzten baina Barinagan hobiratu, aipatu bi gudariak soilik lurperatu zituzten barinagako hilerrian.
Hileta haretako bost argazki atera zituzten, Eskoletxe aurretik kanposantura bidean; ezagunak ziren argazkiok baina ezezagunak argazki horietako protagonistak. Bildutako informazioak (testigantzak, dokumentauak, albisteak…) argazki hauek, bi gudari gazteen historiarekin lotu eta haien pasartea borobiltzen lagundu digu ahanzturan gal ez daiten.
Gaurko argazki bilduma lotura honetan aurkituko duzue.
Eugenia Agirreamalloa Kaltzakorta
Eugenia Agirreamalloa, Espilla Baserrian (Barinaga) jaio zen,1930ean; hamaika neba arreben artean seigarrena.
Espilla baserria, frentetik oso gertu zegoen eta miliziano eta gudariak etxean izan zituzten. Orduan ezagutu zituzten etxekoek lehenengoz lentejak, gudariek ekartzen baitzuten. Frenteko posizioetarako ekartzen zuten janaria etxekoekin elkarbanatzen zuten; horrela geroko frankismo garaian ezartitako errazionamenduaren aldean janari asko izan zuten, tartean hain preziatu bihurtu zen ogia.
Etxean egon ziren lehen mugimenduak hasi zirenetik eta erreketeak sartu arte, 1936ko irailetik 1937ko apirila bitartean.
Barinaga auzoko gertaerak ahoz aho zabaltzen ziren garai haretan ere, eta Ramon Zuazo Illaispe baserrian morro zegoela, faxisten aldera jendea pasatzeko sarearekin izandako gora beherak jaso zituen, baita nola Francisco Baskaran zinegotzi tradizionalista auzi berdinagatik kartzelaratu eta kartzelan nola hil zuten.
7 hilabeteren ondoren, miliziano eta gudariak ohartu gabe erretiratu ziren, eta hurrengo egunean erreketek sartu ziren bide betean Espillan behera.
Eguneroko gerrako gora beherak gertutik bizi izan zituen: kainoikadak etxe ondora arte, hegazkinak, Gernikako bonbardaketara zihoazen hegazkinak…
Etxeko mutilei ez zitzaien frentera joatea egokitu, aldiz, aita eraman zuten gurdiarekin frenteko lanetara.
Frentea hautsi eta hilabete ingurura, lehenengoz bueltatu zenean Arantzamendi ingurura lurperatugabeko gudari baten gorpua ikusteak harritu zuen. Gainera, esku bonbaz mordoa zegoen posizioen inguuruan, gerora, pilatu egin zituzten, inguruko lur sail batean.
Ahaztuen Oroimena 1936 