Ahaztuen Oroimena 1936

Astelehen honetan, senideen, memoriaren elkarteetako militanteen eta EAEko erakundeetako kideekin batera EAJko eta EHBilduko ordezkaritza zabal bat izan zen Elgoibarko hilerrian —harrigarria izan zen Ahal Dugu-ko bi kide soilik eta PSOEko bakarra—. Iñigo Urkullu EAEko lehendakariak eta Paco Etxeberria medikuak izan zuten ekitaldiaren zentraltasuna.

Urkulluk esan zuen 36ko gerran hil zituztenek «demokraziaren eta askatasunaren defentsan eman zutela bizitza. Euskadi instituzio gisa eratzeko eta herrialde justuago eta irekiago bat eraikitzeko» hil zirela. Bai. Hegoaldean 36ko gerran hildakoak 78ko ziklo konstituzionaleko formulazio antiterroristara ekarri zituen. Akaso, biolontxeloak Bruch eder bat jotzen zuen bitartean, haizeak kolunbarioa eta inguruko errepideak eta industrialdea mugitzen zituela, oharkabean pasako ziren hitzok. Baina ez. 36an hil zituztenak ez ziren «demokrazia eta askatasuna»-rengatik hil. Batzuk hil ziren faxismoari aurre egiteko —anarkistek estatu suntsitu nahi zuten eta komunistek beste estatu bat egin, adibidez—, beste batzuk utopia sozialistaren alde borrokatu ziren, mordoa sindikalistak ziren, beste batzuk aberriaren alde mobilizatu ziren, izan zen, inkluso, Jainkoarengatik Eusko Gudarosteko lubakietan aritu zenik. Garaia da. Halako manipulazio historikoetan ez jausteko. Memoria utzi eta historia egiten hasteko. Hannah Arendt-ek idatzi zuen bezala: «Onartzen badugu ere belaunaldi bakoitzak bere historia idazteko eskubidea duela, soilik ari gara onartzen gertakizunak belaunaldi horren arabera ordenatu daitezkeela, eta ez gertakizun objektiboa alda daitezkeela».

Arendten kezka —eta Elgoibarren izan ziren askorena— da, badirudiela politika egiaren molde guztien kontrako gerra batean dagoela. Alegia: «Egiarenganako konpromisoa jarrera antipolitiko gisa kontsideratzen dela». Nork ez daki zenbat lagun hiltzea egozten zaion ETAri, baina nork daki zenbat lagun hil zituzten 36ko gerran EAEn, zenbat hil dituzten AEBek Obamaren legealdian, zenbat hil diren Mediterraneoan 2017ko urtarrilean.